Mua 2 hộp giảm 10%. Đặt mua ngay!

Ưu đãi 5% dành riêng cho bạn. Đăng ký ngay!

Sụn khớp là gì? Cấu tạo, chức năng và cách bảo vệ sụn khớp hiệu quả

Post by Anna Lee

Aug 19 2025

Sụn khớp đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự linh hoạt và bảo vệ các khớp trong cơ thể. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ sụn khớp là gì và tại sao nó lại quan trọng đến vậy. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ cấu tạo, chức năng của sụn khớp và cách chăm sóc khớp khỏe mạnh lâu dài.

Sụn khớp là gì - Định nghĩa và vị trí trong cơ thể

Sụn khớp là một loại mô liên kết đặc biệt, có màu trắng ngà và độ đàn hồi cao, bao phủ bề mặt của các xương tại vị trí khớp. Đây là thành phần không thể thiếu trong hệ thống xương khớp của con người.

Sụn khớp là thành phần không thể thiếu trong hệ cơ xương khớp

Về mặt vị trí, sụn khớp được tìm thấy ở hầu hết các khớp di động trong cơ thể như khớp gối, khớp háng, khớp vai, khớp cổ tay và khớp cổ chân. Lớp sụn này có độ dày từ 2-4mm tùy thuộc vào vị trí và mức độ chịu lực của từng khớp.

Vai trò của sụn khớp trong hệ xương khớp vô cùng quan trọng. Nó hoạt động như một lớp đệm tự nhiên, tạo ra bề mặt trơn láng giúp các xương có thể trượt qua nhau một cách dễ dàng khi cử động. Không có sụn khớp, việc di chuyển sẽ trở nên khó khăn và đau đớn do ma sát trực tiếp giữa các bề mặt xương.

Đặc biệt, sụn khớp không có mạch máu và dây thần kinh xuyên qua, điều này giải thích tại sao quá trình tái tạo và phục hồi sụn khớp diễn ra chậm chạp hơn so với các mô khác trong cơ thể.

>> Xem thêm:

Rách sụn chêm đầu gối có thể tự lành được không?

Chăm sóc sức khỏe khớp gối

Cấu trúc chi tiết của sụn khớp

Tế bào sụn (Chondrocytes)

Tế bào sụn là đơn vị tế bào duy nhất hiện diện và hoạt động bên trong mô sụn khớp. Mặc dù chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ trong tổng thể tích, vai trò của chúng lại vô cùng quan trọng đối với sức khỏe của sụn. Nhiệm vụ chính của các tế bào sụn là liên tục sản xuất và duy trì tất cả các thành phần vật chất khác của sụn, được gọi chung là chất nền ngoại bào.

Sụn khớp

Tế bào sụn bên trong sụn khớp

Một đặc tính quan trọng cần lưu ý là tế bào sụn ở người trưởng thành có khả năng tự phân chia và tái tạo rất thấp. Điều này lý giải tại sao mô sụn rất khó tự chữa lành một cách hoàn chỉnh sau khi bị mòn hoặc tổn thương.

Chất nền ngoại bào (ECM) – Bộ khung vật chất của sụn

Chất nền ngoại bào (ECM) là toàn bộ phần vật chất bao quanh các tế bào sụn, chiếm đến 98% thể tích và tạo nên các đặc tính của sụn khớp. Cấu trúc của chất nền không đồng nhất mà được phân chia thành nhiều lớp với các chức năng riêng biệt.

Chúng ta có thể hình dung chất nền được tổ chức thành ba vùng chính có mối liên hệ mật thiết với nhau:

Đầu tiên là vùng quanh tế bào, một lớp vật chất mỏng manh bao bọc sát từng tế bào và giúp chúng "cảm nhận" được lực tác động lên khớp.
Tiếp đến là vùng lãnh thổ, một lớp vỏ bọc dày hơn có chức năng bảo vệ tế bào sụn khỏi bị biến dạng quá mức bởi các lực cơ học.
Cuối cùng là vùng liên lãnh thổ, khu vực lớn nhất quyết định phần lớn khả năng chịu lực tổng thể của toàn bộ mô sụn khớp.

Nước – Thành phần chủ đạo tạo độ đàn hồi

Nước là thành phần chiếm tỷ lệ cao nhất trong sụn khớp khỏe mạnh, lên đến 80% tổng trọng lượng. Thành phần này đóng vai trò kép, vừa là môi trường để vận chuyển dinh dưỡng nuôi sụn, vừa là yếu tố cốt lõi tạo ra "sức căng phồng" cho sụn. Khi khớp chịu lực nén, chính lượng nước bị giữ chặt bên trong chất nền sẽ tạo ra sức kháng cự mạnh mẽ, giúp sụn chống lại lực tác động và đàn hồi trở lại.

Collagen Type II – Các sợi protein quyết định độ bền

Collagen Type II là các sợi protein siêu bền, có vai trò như bộ khung cấu trúc chính của sụn khớp. Những sợi collagen này mang lại cho sụn độ bền dẻo dai và khả năng chống lại các lực kéo căng, giúp sụn không bị rách khi vận động.

Sự sắp xếp của các sợi collagen thể hiện một cấu trúc thông minh để tối ưu hóa khả năng chịu lực. Chúng xếp song song ở lớp bề mặt để chống lại lực ma sát, sau đó xếp ngẫu nhiên ở lớp giữa để chịu lực đa hướng, và cuối cùng xếp vuông góc ở lớp sâu nhất để bám chắc vào xương.

Proteoglycan và Aggrecan – Phân tử giữ nước then chốt

Proteoglycan là những đại phân tử có khả năng hút và giữ một lượng nước rất lớn, trong đó Aggrecan là loại quan trọng nhất trong sụn khớp. Các phân tử Aggrecan này nằm xen kẽ trong mạng lưới collagen, liên tục hút nước để duy trì độ ẩm và thể tích cho mô sụn.

Chính sự tương tác giữa các phân tử Aggrecan ngậm đầy nước và mạng lưới sợi collagen vững chắc đã tạo nên đặc tính cơ học độc đáo của sụn. Sự kết hợp này giúp sụn khớp vừa bền bỉ khi bị kéo căng, lại vừa đàn hồi và mềm dẻo khi chịu lực nén ép.

>> Xem thêm:

Tổng hợp các loại chấn thương thể thao và bí quyết bảo vệ khớp

Viêm khớp gối là gì? Phương pháp điều trị và chăm sóc hiệu quả

Chức năng quan trọng của sụn khớp

Giảm ma sát giữa các bề mặt xương

Một trong những vai trò cơ bản nhất của sụn khớp là tạo ra một bề mặt cực kỳ trơn láng để các đầu xương có thể trượt lên nhau một cách dễ dàng. Bề mặt của sụn khỏe mạnh khi kết hợp với dịch khớp sẽ hình thành một hệ thống bôi trơn sinh học hiệu quả vượt trội. Hệ thống này tạo ra hệ số ma sát cực kỳ thấp, cho phép các đầu xương di chuyển gần như không có lực cản trong suốt quá trình vận động.

Sụn khớp

Sụn khớp giúp giảm ma sát giữa hai bề mặt khớp

Chức năng này giúp giảm thiểu tối đa sự mài mòn giữa hai bề mặt khớp qua hàng triệu chu kỳ chuyển động trong suốt cuộc đời. Khi lớp sụn bị tổn thương và trở nên thô ráp, ma sát sẽ tăng lên đáng kể, dẫn đến cảm giác đau và phát ra tiếng động bất thường khi cử động.

Hấp thụ và phân tán lực tác động

Các khớp trong cơ thể, đặc biệt là khớp gối và khớp háng, phải liên tục chịu đựng các lực tác động lớn từ hoạt động hàng ngày như đi bộ, chạy hay nhảy. Sụn khớp hoạt động như một bộ giảm xóc cơ học tinh vi để xử lý các lực này. Chức năng này có được là nhờ hàm lượng nước cao và các phân tử proteoglycan trong cấu trúc của sụn.

Khi có lực tác động, lớp sụn sẽ biến dạng nhẹ để hấp thụ phần lớn năng lượng của chấn động. Đồng thời, nó cũng giúp phân tán đều lực tác động này ra một diện tích bề mặt xương lớn hơn, thay vì để lực tập trung vào một điểm nhỏ. Quá trình hấp thụ và phân tán lực này giúp bảo vệ cấu trúc khớp khỏi những tổn thương do tải trọng lặp đi lặp lại.

Tạo đệm lót và bảo vệ xương

Sụn khớp đóng vai trò như một lớp đệm lót che chắn, tạo ra một khoảng cách an toàn và ngăn không cho các đầu xương tiếp xúc trực tiếp với nhau. Nếu không có lớp đệm bảo vệ này, bề mặt cứng của xương sẽ cọ xát vào nhau, gây ra sự bào mòn nghiêm trọng, đau đớn và cuối cùng là biến dạng khớp.

Lớp đệm này còn có nhiệm vụ quan trọng trong việc bảo vệ lớp xương nằm ngay bên dưới sụn, hay còn gọi là xương dưới sụn. Bằng cách làm giảm các lực tác động đột ngột, sụn giúp ngăn ngừa các vi tổn thương cho lớp xương nhạy cảm này. Nhờ vậy, chức năng tạo đệm lót của sụn khớp là yếu tố nền tảng đảm bảo sự toàn vẹn và sức khỏe lâu dài cho toàn bộ cấu trúc khớp.

Quá trình trao đổi chất và dinh dưỡng của sụn khớp

Sụn khớp có đặc điểm đặc biệt là không có mạch máu trực tiếp cung cấp dinh dưỡng. Thay vào đó, quá trình trao đổi chất diễn ra thông qua cơ chế khuếch tán từ dịch khớp và xương dưới sụn.

Dịch khớp đóng vai trò như nguồn dinh dưỡng chính, cung cấp glucose, amino acid và các chất cần thiết khác cho tế bào sụn. Quá trình này được thúc đẩy bởi hoạt động cơ học của khớp - khi cử động, sụn khớp bị nén và giãn, tạo ra hiệu ứng bơm giúp dịch khớp thấm sâu vào mô sụn.

Hoạt động thể chất vừa phải do đó rất quan trọng cho sức khỏe sụn khớp. Thiếu vận động sẽ làm giảm quá trình trao đổi chất, trong khi hoạt động quá mức có thể gây tổn thương cơ học cho sụn.

Quá trình loại bỏ chất thải cũng diễn ra chậm chạp, chủ yếu thông qua khuếch tán ngược về dịch khớp và hệ thống bạch huyết xung quanh khớp.

>> Xem thêm:

Cứng khớp: Hiểu đúng nguyên nhân và cách khắc phục dứt điểm

Viêm cột sống dính khớp: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bệnh

Các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe sụn khớp

Tuổi tác và quá trình lão hóa

Tuổi tác là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến chất lượng sụn khớp. Từ tuổi 30, quá trình tái tạo sụn khớp bắt đầu chậm lại, trong khi tốc độ phân hủy vẫn duy trì hoặc thậm chí tăng lên.

Các thay đổi liên quan đến tuổi bao gồm giảm số lượng tế bào sụn, giảm khả năng sản xuất collagen và proteoglycan, và tăng hoạt động của các enzyme phân hủy. Hàm lượng nước trong sụn cũng giảm dần, làm mất tính đàn hồi.

Ngoài ra, khả năng đáp ứng với các yếu tố tăng trưởng và hormone của tế bào sụn cũng suy giảm theo tuổi. Điều này giải thích tại sao người cao tuổi dễ bị các vấn đề về sụn khớp hơn.

Hoạt động thể chất và chấn thương

Mức độ hoạt động thể chất có tác động hai chiều đến sụn khớp. Hoạt động vừa phải giúp duy trì sức khỏe sụn thông qua việc thúc đẩy trao đổi chất và kích thích sản xuất các thành phần cấu trúc.

Tuy nhiên, hoạt động quá mức hoặc các chấn thương cấp tính có thể gây tổn hại nghiêm trọng. Các chấn thương như rách dây chằng, gãy xương gần khớp thường kèm theo tổn thương sụn khớp.

Sụn khớp

Chấn thương thể thao có thể gây ảnh hưởng đến sụn khớp

Các môn thể thao có tính va chạm cao như bóng đá, rugby hay các hoạt động đòi hỏi xoay khớp đột ngột có nguy cơ cao gây tổn thương sụn. Ngược lại, bơi lội, đi bộ và yoga được coi là những hoạt động tốt cho sụn khớp.

>> Xem thêm: Tổng hợp các loại chấn thương thể thao và bí quyết bảo vệ khớp

Dinh dưỡng và lối sống

Chế độ dinh dưỡng ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tái tạo và duy trì sụn khớp. Các chất dinh dưỡng quan trọng bao gồm vitamin C (cần thiết cho tổng hợp collagen), vitamin D (hỗ trợ hấp thu canxi), và các acid amin cần thiết.

Béo phì là yếu tố nguy cơ lớn đối với sụn khớp, đặc biệt ở các khớp chịu tải như gối và háng. Trọng lượng dư thừa không chỉ tăng áp lực cơ học mà còn tạo ra môi trường viêm mạn tính có hại cho sụn.

Hút thuốc lá và uống rượu quá mức cũng ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe sụn khớp thông qua việc giảm lưu lượng máu đến các mô xung quanh khớp và tăng stress oxy hóa.

Các vấn đề thường gặp liên quan đến sụn khớp

Thoái hóa khớp (Osteoarthritis)

Thoái hóa khớp là tình trạng phổ biến nhất liên quan đến sụn khớp, đặc trưng bởi sự mòn và phá hủy dần dần của lớp sụn. Quá trình này thường bắt đầu từ những tổn thương nhỏ trên bề mặt sụn và lan rộng theo thời gian.

Các triệu chứng điển hình bao gồm đau khớp, cứng khớp (đặc biệt vào buổi sáng), giảm biên độ vận động và có thể nghe thấy tiếng kêu khi cử động khớp. Tình trạng này thường tiến triển chậm và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Mặc dù chưa có cách chữa khỏi hoàn toàn, việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời có thể làm chậm quá trình thoái hóa. Điều trị thường tập trung vào giảm đau, duy trì chức năng khớp và cải thiện chất lượng cuộc sống.

>> Xem thêm:

Cứng khớp: Hiểu đúng nguyên nhân và cách khắc phục dứt điểm

Hội chứng tennis elbow là gì?

Chấn thương sụn khớp

Chấn thương sụn khớp có thể xảy ra do tai nạn, chấn thương thể thao hoặc do quá trình thoái hóa tự nhiên. Các loại chấn thương phổ biến bao gồm nứt sụn, bong sụn và tổn thương sụn sâu.

Sụn khớp

Chấn thương sụn khớp có thể xảy ra do nhiều tác động

Đặc điểm của sụn khớp là khả năng tự phục hồi rất hạn chế do không có mạch máu. Các tổn thương nhỏ trên bề mặt thường không tự lành, trong khi các tổn thương sâu đến xương dưới sụn có thể được sửa chữa một phần nhờ quá trình hình thành sụn sợi.

Việc điều trị chấn thương sụn khớp đòi hỏi phương pháp tiếp cận đa chiều, từ nghỉ ngơi, vật lý trị liệu đến các can thiệp y khoa chuyên sâu trong những trường hợp nghiêm trọng.

Phương pháp bảo vệ và chăm sóc sụn khớp

Chế độ vận động phù hợp

Việc duy trì chế độ vận động phù hợp là chìa khóa quan trọng nhất để bảo vệ sụn khớp. Các bài tập aerobic nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội và đạp xe giúp duy trì tuần hoàn dịch khớp mà không gây áp lực quá mức.

Bài tập tăng cường sức mạnh cơ bắp xung quanh khớp cũng rất quan trọng. Cơ bắp khỏe mạnh giúp ổn định khớp và giảm tải cho sụn khớp trong quá trình hoạt động hàng ngày.

Các bài tập kéo giãn và yoga giúp duy trì độ linh hoạt của khớp, ngăn ngừa cứng khớp và cải thiện biên độ vận động. Tuy nhiên, cần tránh các động tác quá mạnh hoặc gây đau.

Dinh dưỡng hỗ trợ sụn khớp

Chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa giúp bảo vệ sụn khớp khỏi tổn thương do gốc tự do. Các thực phẩm như quả berry, rau lá xanh, cà chua và các loại hạt chứa nhiều chất chống oxy hóa tự nhiên.

Sụn khớp

Các thực phẩm chứa nhiều chất chống oxy hóa giúp bảo vệ sụn khớp

Protein chất lượng cao cung cấp amino acid cần thiết cho việc tổng hợp collagen và các protein cấu trúc khác của sụn. Cá, thịt nạc, trứng và các sản phẩm từ sữa là những nguồn protein tốt.

Acid béo omega-3 có tác dụng chống viêm, giúp giảm viêm khớp và bảo vệ sụn khớp. Cá béo như cá hồi, cá thu và hạt lanh là những nguồn omega-3 phong phú.

>> Xem thêm:

Vitamin D quan trọng thế nào đối với xương khớp?

Top 7 thực phẩm giàu canxi, tốt cho xương khớp bạn nên biết

Kiểm soát cân nặng

Duy trì cân nặng hợp lý là một trong những cách hiệu quả nhất để bảo vệ sụn khớp, đặc biệt đối với các khớp chịu tải như gối và háng. Mỗi kilogram giảm cân có thể làm giảm 4-6 kilogram áp lực lên khớp gối.

Việc giảm cân không chỉ giảm áp lực cơ học mà còn giảm viêm mạn tính trong cơ thể. Mô mỡ thừa sản xuất các chất gây viêm có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sụn khớp.

Kết hợp chế độ ăn lành mạnh với hoạt động thể chất đều đặn là cách tốt nhất để đạt và duy trì cân nặng lý tưởng. Tránh các chế độ giảm cân quá nhanh có thể gây mất cơ bắp và ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.

Kết luận

Sụn khớp đóng vai trò không thể thay thế trong việc duy trì sức khỏe và chức năng của hệ xương khớp. Hiểu rõ về cấu trúc, chức năng và cách chăm sóc sụn khớp sẽ giúp bạn có những lựa chọn đúng đắn cho sức khỏe lâu dài.

Để hỗ trợ thêm cho quá trình chăm sóc sụn khớp, Viên uống bổ khớp Optivita Glucosamine Chondroitin Complex with Turmeric có thể là một lựa chọn đáng cân nhắc trong hành trình bảo vệ sức khỏe xương khớp của bạn.