5 nguyên nhân chính gây tổn thương sụn khớp

Khi các khớp bắt đầu lên tiếng với những cơn đau hay sự cứng nhắc, nguyên nhân sâu xa thường đến từ sự hao mòn của lớp sụn. Hiểu rõ những "thủ phạm" chính gây ra tổn thương sụn khớp là bước đầu tiên và quan trọng nhất để bạn có thể chủ động phòng ngừa.

Bài viết này sẽ đi sâu vào 5 yếu tố nguy cơ phổ biến nhất, giúp bạn có cái nhìn rõ ràng hơn về sức khỏe hệ vận động của mình.

Yếu tố tuổi tác và quá trình lão hóa tự nhiên

Lão hóa là một trong những nguyên nhân phổ biến và không thể tránh khỏi dẫn đến tổn thương sụn khớp. Theo thời gian, các cấu trúc trong cơ thể đều trải qua những thay đổi nhất định, và sụn khớp cũng không ngoại lệ. Quá trình này diễn ra âm thầm từ bên trong, làm suy yếu dần sức đề kháng tự nhiên của sụn trước các tác động hàng ngày.

Sự suy giảm chức năng của tế bào sụn

Càng lớn tuổi, các tế bào sụn (chondrocytes) – đơn vị sản xuất và duy trì sụn – sẽ giảm dần về số lượng và hoạt động kém hiệu quả hơn. Khả năng tổng hợp các thành phần chất nền quan trọng như collagen và proteoglycan của chúng bị suy yếu. Điều này dẫn đến việc sụn không còn được sửa chữa và tái tạo tốt như khi còn trẻ.

Sự suy giảm chức năng của tế bào sụn gây tổn thương sụn khớp

Khi quá trình tổng hợp chậm lại và không bắt kịp với sự hao mòn tự nhiên, chất lượng của sụn sẽ ngày càng đi xuống. Đây là cơ sở sinh học chính cho tình trạng thoái hóa khớp nguyên phát, một dạng tổn thương sụn khớp phổ biến ở người lớn tuổi.

Sụn mất nước và giảm độ đàn hồi

Một trong những hệ quả rõ rệt của quá trình lão hóa là sự sụt giảm hàm lượng proteoglycan trong sụn. Vì proteoglycan là phân tử giữ nước then chốt, nên khi chúng ít đi, sụn sẽ mất dần lượng nước quý giá. Điều này làm cho sụn trở nên khô hơn, mỏng hơn và mất đi độ đàn hồi vốn có.

Lớp sụn kém đàn hồi sẽ không còn thực hiện tốt chức năng giảm xóc và hấp thụ lực. Nó trở nên giòn và dễ bị nứt vỡ hơn ngay cả với những hoạt động thông thường, làm trầm trọng thêm tình trạng tổn thương sụn khớp theo thời gian.

>> Xem thêm:

Rách sụn chêm đầu gối có thể tự lành được không?

Viêm khớp gối là gì? Phương pháp điều trị và chăm sóc hiệu quả

Chấn thương cấp tính và các tác động đột ngột

Chấn thương là nguyên nhân gây tổn thương sụn khớp một cách nhanh chóng và rõ rệt, thường xảy ra do tai nạn hoặc chấn thương thể thao. Một lực tác động mạnh, đột ngột có thể phá vỡ cấu trúc của sụn ngay lập tức, để lại những hậu quả lâu dài nếu không được can thiệp kịp thời và đúng cách.

Tác động trực tiếp làm nứt, vỡ sụn

Các tai nạn như té ngã, va đập mạnh trong thể thao hoặc tai nạn giao thông có thể tạo ra một lực lớn tác động trực tiếp lên khớp. Lực này có thể vượt quá giới hạn chịu đựng của sụn, gây ra các tổn thương như rách, nứt hoặc thậm chí làm bong tróc một mảng sụn ra khỏi bề mặt xương.

Tình trạng này đặc biệt nghiêm trọng khi đi kèm với gãy xương phạm vào mặt khớp. Khi đó, bề mặt khớp sẽ không còn trơn láng, dẫn đến sự mài mòn nhanh chóng và đẩy nhanh quá trình tổn thương sụn khớp và thoái hóa sau chấn thương.

Tổn thương dây chằng gây mất ổn định khớp

Không phải lúc nào sụn cũng bị tổn thương trực tiếp. Các chấn thương gián tiếp như đứt dây chằng (ví dụ: dây chằng chéo trước ở khớp gối) cũng là một nguyên nhân nguy hiểm. Dây chằng có vai trò giữ cho khớp ổn định, và khi chúng bị đứt, các đầu xương sẽ có xu hướng trượt trên nhau một cách bất thường.

Tổn thương sụn khớp do các chấn thương đột ngột

Sự mất ổn định này tạo ra các lực trượt và xoắn vặn bất thường lên bề mặt sụn. Tình trạng này kéo dài sẽ làm sụn bị quá tải và mài mòn nhanh hơn rất nhiều so với bình thường, gây ra tổn thương sụn khớp thứ phát dù ban đầu sụn không bị ảnh hưởng.

>> Xem thêm:

Tổng hợp các loại chấn thương thể thao và bí quyết bảo vệ khớp

Hội chứng tennis elbow là gì?

Tải trọng quá mức và áp lực lặp đi lặp lại

Không chỉ những chấn thương lớn mới gây hại, mà cả những áp lực nhỏ nhưng lặp đi lặp lại trong thời gian dài cũng là một nguyên nhân phổ biến gây tổn thương sụn khớp. Quá trình này diễn ra từ từ, bào mòn lớp sụn một cách âm thầm cho đến khi các triệu chứng xuất hiện. Đây là dạng tổn thương do hao mòn cơ học.

Vi chấn thương trong công việc và sinh hoạt

Nhiều công việc đòi hỏi phải đứng lâu, đi lại nhiều, mang vác vật nặng, hoặc thực hiện các động tác lặp đi lặp lại (ví dụ: ngồi xổm, leo cầu thang). Tương tự, một số môn thể thao như chạy bộ đường dài hay cử tạ cũng tạo ra áp lực lớn lên khớp. Mỗi cử động này đều tạo ra một "vi chấn thương" nhỏ cho sụn.

Ngồi làm việc sai tư thế trong thời gian dài gây tổn thương sụn khớp

Mặc dù mỗi vi chấn thương riêng lẻ không gây hại, nhưng sự tích tụ của hàng triệu vi chấn thương qua nhiều năm sẽ vượt quá khả năng tự sửa chữa của sụn. Điều này dẫn đến sự bào mòn dần dần, làm mỏng lớp sụn và gây ra tổn thương sụn khớp mạn tính.

Sai lệch trục khớp dồn nén áp lực

Ở một người có trục chân thẳng, trọng lượng cơ thể sẽ được phân bổ đều trên toàn bộ bề mặt khớp gối. Tuy nhiên, ở những người có tình trạng sai lệch trục như chân vòng kiềng hoặc chân chữ X, áp lực sẽ bị dồn không đều, chỉ tập trung vào một bên của khớp.

Vùng sụn ở phía chịu áp lực lớn sẽ bị quá tải liên tục và mài mòn nhanh hơn nhiều lần so với bên còn lại. Tình trạng này không chỉ gây tổn thương sụn khớp cục bộ mà còn là yếu tố chính thúc đẩy quá trình thoái hóa khớp diễn ra sớm và nặng nề hơn.

Thừa cân, béo phì làm tăng gánh nặng cho khớp

Thừa cân và béo phì được xem là một trong những yếu tố nguy cơ có thể điều chỉnh được hàng đầu gây tổn thương sụn khớp. Tác động tiêu cực của cân nặng dư thừa lên sụn không chỉ đơn thuần đến từ áp lực cơ học mà còn đến từ các yếu tố sinh hóa phức tạp.

Gánh nặng cơ học lên các khớp chịu lực

Các khớp chịu phần lớn trọng lượng cơ thể như khớp háng, khớp gối và cột sống là những nơi bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Mỗi kilogam cân nặng tăng thêm sẽ tạo ra một áp lực lớn hơn gấp nhiều lần lên các khớp này khi bạn di chuyển.

Áp lực cơ học gia tăng này sẽ đè nén lên lớp sụn một cách liên tục, làm tăng tốc độ hao mòn và thoái hóa của sụn. Việc giảm cân, dù chỉ một chút, cũng có thể làm giảm đáng kể gánh nặng này và làm chậm lại quá trình tổn thương sụn khớp.

Tác động sinh hóa từ các mô mỡ

Trong nhiều năm, các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng mô mỡ không chỉ là nơi dự trữ năng lượng. Nó còn hoạt động như một cơ quan nội tiết, sản xuất và giải phóng ra các hóa chất gây viêm gọi là cytokines. Các chất này đi vào hệ tuần hoàn và có thể đến các khớp trong cơ thể.

Cân nặng cũng có thể tác động lên sức khỏe sụn khớp

Sự hiện diện của các cytokine này sẽ thúc đẩy một tình trạng viêm mạn tính ở mức độ thấp ngay cả khi không có nhiễm trùng. Môi trường viêm này có hại cho các tế bào sụn và đẩy nhanh quá trình phá hủy chất nền, góp phần gây tổn thương sụn khớp từ bên trong.

>> Xem thêm: Các bệnh lý cơ xương khớp người béo phì

Ảnh hưởng từ các bệnh lý nền về xương khớp

Trong nhiều trường hợp, tổn thương sụn khớp không phải là vấn đề gốc rễ mà là một biến chứng hoặc hậu quả của các bệnh lý khác. Các bệnh này tấn công khớp theo những cơ chế khác nhau, nhưng đều có điểm chung là gây ra sự phá hủy sụn và làm suy giảm chức năng vận động.

Bệnh viêm khớp dạng thấp

Viêm khớp dạng thấp là một bệnh lý tự miễn, trong đó hệ miễn dịch tấn công nhầm vào màng hoạt dịch của khớp, gây ra tình trạng viêm mạn tính. Lớp màng hoạt dịch bị viêm sẽ dày lên, xâm lấn và dần dần "ăn mòn" vào bề mặt sụn khớp. Quá trình phá hủy này làm sụn bị hư hại nghiêm trọng.

Bệnh gout và sự lắng đọng tinh thể

Bệnh gout xảy ra khi nồng độ axit uric trong máu quá cao, dẫn đến sự hình thành các tinh thể urate sắc nhọn. Các tinh thể này lắng đọng trong khớp và hoạt động như những mảnh thủy tinh nhỏ, vừa gây tổn thương cơ học cho bề mặt sụn, vừa kích hoạt các phản ứng viêm dữ dội, góp phần phá hủy tổn thương sụn khớp.

Các bệnh lý nền xương khớp gây tổn thương sụn khớp

>> Xem thêm: Viêm khớp dạng thấp: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Kết luận

Như vậy, tổn thương sụn khớp là kết quả của nhiều yếu tố đa dạng, từ quá trình lão hóa không thể tránh khỏi đến những thói quen sinh hoạt và bệnh lý có thể kiểm soát. Việc nhận biết các nguyên nhân này và chủ động thay đổi các yếu tố nguy cơ là cách hiệu quả nhất để bạn bảo vệ sức khỏe xương khớp lâu dài.

Bên cạnh đó, việc tìm hiểu các sản phẩm hỗ trợ như viên uống bổ khớp Optivita Glucosamine Chondroitin Complex with Turmeric cũng là một gợi ý đáng để bạn tham khảo trên hành trình này.

HỆ THỐNG OPTIVITA

Optivita Việt Nam – Văn phòng & Trung tâm

Phân phối:

Địa Chỉ: 18 Ter Nguyễn Thị Minh Khai, Phường Sài Gòn, TP. Hồ Chí Minh

Hotline: 1900 2999 36

Kênh bán hàng & phân phối:

• Website: https://optivita.com/

• Fanpage: https://facebook.com/optivitawellness

• Instagram: https://instagram.com/optivita.wellness

• Shopee Mall: https://shopee.vn/product/1578181368/40112275919